- FON PİYASASI
- FON ANALİZLERİ
- FON KARŞILAŞTIR
- FON RİSK
- GRAFİKLER
- FON YÖNETİCİ
- FON HABER
- FON ARA
- FON RATİNG
- FİNNET
Tasarruf sahipleri ihraççı şirketlerden, aracı kuruluşlardan ya da menkul kıymet borsalarından menkul kıymet almak suretiyle tasarruflarını değerlendirebilirler. Ancak menkul kıymetlere yatırım yapmak bilgi ve uzmanlık gerektirmektedir. Ayrıca bireysel birikimler genelde yeterli büyüklüğe ulaşamadıklarından bunlarla oluşturulan portföyler de riskli portföylerdir. Bu risk anapara bakımından söz konusu olabileceği gibi portföyün getirisi açısından da söz konusu olabilir. Bu nedenle sermaye piyasasında kollektif yatırım kuruluşları olarak adlandırılan yatırım fonları ve yatırım ortaklıkları oluşturulmuştur.
Kollektif yatırım kuruluşları, hukuki yapılarına göre ayrı ve bağımsız bir tüzel kişilik olarak kurulduklarında yatırım ortaklığı, başka bir tüzel kişilik tarafından bir sözleşme çerçevesinde kurulduklarında ise yatırım fonu olarak adlandırılır. Amaç ve ekonomik fonksiyon olarak birbirine benzemekle beraber, çalışma biçimleri ve yatırımcılara sundukları hizmet bakımından yatırım fonları ve yatırım ortaklıkları birbirlerinden ayrılmaktadırlar.
Bu kitapçıkta yatırım fonuna yatırımın temel noktalarını, yatırım fonunun nasıl çalıştığını, yatırım yapmadan önce hangi faktörler ile ilgilenilmesi gerektiğini ve olası tehlikelerden nasıl sakınılacağı açıklanmaktadır.
Borsa yatırım fonu, katılma belgeleri borsa pazarlarında işlem gören, fonun oluşturulma sürecine doğrudan katılan yetkilendirilmiş katılımcıların fon portföyünün kompozisyonunu yansıtacak şekilde, portföyde yer alan menkul kıymet ve nakdi bir araya getirerek karşılığında fon katılma belgesi alabildiği ya da söz konusu kurumların en az asgari işlem birimine tekabül eden fon katılma belgelerini saklamacı kuruluşa iade edip karşılığında fonun içindeki menkul kıymetlerin payına düşen kısmını alabildiği, riskin dağıtılması ilkesi ve inançlı mülkiyet esaslarına göre portföy işletmek amacıyla kurulan malvarlığıdır.
Borsa yatırım fonları, portföyünün en az %80’i devamlı olarak baz alınan ve Kurul tarafından uygun görülen bir endeks kapsamındaki menkul kıymetlerden oluşan ve bu Tebliğ'in 1 numaralı ekinde yer alan formüle uygun olarak yapılan hesaplama çerçevesinde, baz alınan endeksin değeri ile fonun birim pay değeri arasındaki korelasyon katsayısı en az %90 olacak şekilde, baz alınan endeksi takip etmek üzere Endeks Fon olarak kurulur.
Borsa fonları, birinci fıkrada belirtilen çerçevede, baz alınan endeks kapsamındaki menkul kıymetlerin;
a) Tümünden tam kopyalama yoluyla,
b) Seçilen bir kısmından örnekleme yoluyla,
oluşturulabilir.
Fon portföy değerinin aylık ağırlıklı ortalama bazda en az %25'ini, devamlı olarak mevzuata göre özelleştirme kapsamına alınan Kamu İktisadi Teşebbüsleri dahil Türkiye'de kurulmuş ortaklıkların menkul kıymetlerine yatıran fonlar A tipidir.
A Tipi olmayanlar dahil olmak üzere borsa fonlarının katılma belgeleri menkul kıymet niteliğindedir.
Katılma belgeleri borsalarda işlem görür.
Yatırımcının talebi doğrultusunda fon katılma belgesi karşılığında fonun içindeki hisse senetlerinin değiştirilmesine imkan sağlar
Fon katılma belgesi oluşturulması ve geri alınması süreçleri nakit karşılığı değil “ayni” takas esasına göre yapılır.
Net aktif değeri,ne göre en az iskonto veya primle işlem görmesi beklenir.
Portföy içerikleri ve net aktif değerinin sürekli olarak açıklanması vb. kamuyu aydınlatma yükümlülükleri bulunmaktadır.
Yetkilendirilmiş katılımcıların fon paylarının oluşturulma ve geri alım süreçlerinde farklı fonksiyonları vardır.
Yetkilendirilmiş katılımcıların fon paylarının oluşturulma ve geri alım süreçlerinde farklı fonksiyonları vardır.
Asgari İşlem Birimi : Borsa fonu katılma belgelerinin oluşturma ve geri alım işlemlerinde gerekli olan minimum borsa fonu katılma belgesi miktarını,
Yeni fon katılma belgesi oluşturulması : Yetkilendirilmiş katılımcı tarafından, fon portföyünün kompozisyonunu yansıtacak şekilde, portföyde yer alan menkul kıymet ve nakdin bir araya getirilerek saklamacı kuruluşa teslim edilmesi suretiyle asgari işlem birimi miktarı veya katları kadar yeni fon katılma belgesinin oluşturulma sürecini,
Yetkilendirilmiş Katılımcı : Borsa fonlarının oluşturulması ve geri alım süreçlerinde aktif rol oynayan, kurucuyla sözleşme imzalamış bulunan ve Kurulca uygun görülen aracı kurum ve bankaları,
Fon katılma belgelerinin geri alınması : Yetkilendirilmiş katılımcı tarafından en az bir asgari işlem birimi oluşturularak, saklamacı kuruşla teslim edilmesi ve karşılığında söz konusu katılma belgelerine karşılık gelen menkul kıymet ve nakdin alınması sürecini,
ifade eder.
Borsa fonlarının birincil piyasa işlemleri yetkilendirilmiş katılımcılarla saklamacı kuruluş arasında yeni fon katılma belgelerinin oluşturulması ve fon katılma belgelerinin geri alınması süreçlerinin ayni olarak gerçekleştirildiği işlemlerden oluşur.
Fon katılma belgesi oluşturma sürecinin ardından, yetkilendirilmiş katılımcılar aracılığıyla elde edilen yeni oluşturulan fon katılma belgelerinin, borsada alım satıma tabi tutulması fonun ikincil piyasa işlemlerini oluşturur.
Yeni Fon Katılma Belgelerinin Oluşturulma SüreciTedavülde bulunan katılma belgesi sayısının artırılmak istenmesi halinde, belirlenen fon tutarını aşmamak kaydıyla, fon portföyünün kompozisyonunu yansıtacak şekilde, fon portföyünde yer alan menkul kıymet ve nakdi bir araya getiren yetkilendirilmiş katılımcı, bir araya getirmiş olduğu bu portföyü saklamacı kuruluşa teslim ederek asgari işlem birimi miktarı ve katları kadar yeni fon katılma belgesi oluşturur. Takas zamanında, menkul kıymetler ve nakdi alan saklamacı kuruluş, bunların karşılığında yeni fon katılma belgelerini yetkilendirilmiş katılımcıya iletir.
Yeni fon katılma belgesi oluşturulması sürecine ilişkin ayrıntılı esaslara yetkilendirilmiş katılımcı ve kurucu arasında imzalanan sözleşmelerde yer verilir.
Fonun Katılma Belgelerinin Geri Alınma SüreciFon katılma belgelerinin tümünü veya bir kısmını elinden çıkarmak isteyen yetkilendirilmiş katılımcı, en az bir asgari işlem birimi oluşturur ve söz konusu katılma belgelerini saklamacı kuruluşa teslim eder. Takas zamanında yetkilendirilmiş katılımcı, vermiş olduğu katılma belgelerinin karşılığında portföyden payına düşen miktarda menkul kıymet ve nakdi alır.
Fon katılma belgelerinin geri alımını gerçekleştirmek ve yeni fon katılma belgelerini oluşturmak üzere yetkilendirilmiş katılımcı veya katılımcılar ile kurucu arasında sözleşme imzalanır ve söz konusu yetkilendirilmiş katılımcılar izahnamede belirtilir.
Asgari İşlem BirimiYetkilendirilmiş katılımcılar, fon katılma belgelerinin oluşturulması ve geri alınması işlemlerini asgari işlem birimini oluşturan bloklar halinde gerçekleştirirler. Asgari işlem biriminin miktarı Kurul’un ve saklamacı kuruluşun uygun görüşü alınarak kurucu tarafından belirlenir ve fon içtüzüğünde yer alır.
Katılma Belgelerinin Fiyatı ve DeğeriHer bir fon katılma belgesinin net aktif değeri ve işlem fiyatı olmak üzere iki ayrı değeri bulunur.
Net aktif değer; katılma belgesi sahiplerinin adına fona dahil edilen menkul kıymet portföyünün ve/veya fonun yatırım yaptığı diğer varlıkların toplam değerine alacakların eklenip borçların düşülmesi suretiyle bulunan tutarı ifade eder. Net aktif değerin mevcut katılma belgesi sayısına bölünmesi sonucunda pay başına net aktif değer bulunur.
İşlem fiyatı ise, borsada işlem gününde gerçekleşen son işlem fiyatıdır.
Net aktif değerin hesaplanması kurucunun sorumluluğunda olup, Borsa’nın uygun gördüğü ve fon izahnamesinde açıklanan şekilde ilan edilir.
Fon Portföyüne İlişkin Sınırlamalar : Borsa yatırım fonlarının yönetiminde, Yatırım Fonlarına İlişkin Esaslar Tebliğinin 42 nci maddesinde endeks fonlar için belirtilen portföy sınırlamalarına uyulması şarttır.
Fonların Yapabilecekleri Diğer İşlemler : Borsa fonları, Yatırım Fonlarına İlişkin Esaslar Tebliğinin 43 üncü maddesinin (b) ve (d) bentlerindeki işlemleri yapabilirler.
Portföy Değerleme Esasları : Borsa fonlarının portföylerinde yer alan varlıklardan; baz alınan endeks kapsamında bulunan menkul kıymetler endeksin hesaplanma yöntemiyle uyumlu olacak şekilde izahnamede açıklanan şekliyle değerlenir.
Fon kuruluşu için gerekli belgeler : Fon kuruluşunda, 19/12/1996 tarihli ve 22852 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Seri: VII, No: 10 sayılı Yatırım Fonlarına İlişkin Esaslar Tebliğinin 16 ncı maddesinde sayılan bilgi ve belgeler ile birlikte aşağıdaki bilgi ve belgelerin de yer alması şarttır:
a) Yetkilendirilmiş katılımcının;
Başvuru tarihi itibariyle ortaklık yapısı,
Bağımsız denetimden geçmiş son mali tabloları,
Yetkilileri hakkında bilgi,
b) Yetkilendirilmiş katılımcı olmanın gerektirdiği yeterli mekan, teknik donanım ve örgütlenmenin sağlanmış ve personelin buna uygun görev ve sorumluluklarının belirlenmiş olduğuna ilişkin bilgi,
c) Baz alınan endeks hakkında bilgi,
d) Asgari işlem miktarı hakkında bilgi.
Fon içtüzüğünde, en az Yatırım Fonlarına İlişkin Esaslar Tebliğinin 17 nci maddesinde yer alan hususlarla birlikte aşağıdaki hususların bulunması zorunludur.
a) Yetkilendirilmiş katılımcının unvanı ve adresi,
b) Asgari işlem birimi,
c) Yeni fon katılma belgesi oluşturulmasına ve geri alımına ilişkin esaslar,
d) Fon katılma belgelerinin borsada alım satımına ilişkin esaslar.
Fon içtüzük standardı Kurul tarafından belirlenir.
Katılma Belgelerinin Kayda Alınması Başvurusu : Kurucu, fonun katılma belgelerinin kayda alınması için bir dilekçe ekinde Yatırım Fonlarına İlişkin Esaslar Tebliğinin 23 üncü maddesinde sayılan belgelere ek olarak, yetkilendirilmiş katılımcılar ile imzalanan sözleşmelerle birlikte Kurul'a başvurur.
Fon Portföyünün Oluşturulması, Avansın Tahsisi ve İlk Halka Arz : Fon portföyü;
a) Kurucu tarafından en az Yatırım Fonlarına İlişkin Esaslar Tebliğinin 20 nci maddesinde belirtilen asgari fon tutarı kadar fona avans konulması,
ve/veya
b) Söz konusu tutar kadar Borsa dışında süreli bir halka arz gerçekleştirilmesi,
yoluyla oluşturulur.
Halka arzın süresi 2 iş gününden az 30 iş gününden fazla olamaz. Kurul’dan uygun görüş almak suretiyle, halka arz süresi uzatılabilir.
Kurucunun, fona avans tahsis etmesi durumunda ise, söz konusu avansla fon portföyü en geç üç gün içinde içtüzük hükümlerine göre kurucu tarafından oluşturulur.
Her iki durumda da, fonun Borsa’da işlem görmeye başlamasından önce, birinci fıkrada belirtilen fon tutarına ulaşılması zorunludur.
Borsa’da İşlem Görme : Borsa fonu katılma belgelerinin kayda alınması için Kurul’a yapılan başvurular sonucunda Kurul tarafından kayda alınan katılma belgeleri, kurucunun Borsa’ya başvurması halinde, İMKB mevzuatı çerçevesinde, Borsa’nın uygun göreceği ilgili pazarda işlem görür.
Aracılık Yüklenimi : Borsa fonlarının ilk halka arzında, halka arz edilecek katılma belgelerinin halka arz yoluyla satılmasının ve satılamayan kısmının tamamının bedeli satış süresi sonunda tam ve nakden ödenerek satın alınmasının (bakiyeyi yüklenim) taahhüt edilmesine ilişkin olarak, Kurulun aracılık faaliyetleri ve aracı kuruluşlara ilişkin düzenlemelerine uygun olarak aracılık yüklenimi sözleşmesinin imzalanması zorunludur.
Aracılık yüklenimi yalnızca kurucu tarafından üstlenilebileceği gibi, kurucu ile yetkilendirilmiş katılımcılardan oluşan bir konsorsiyum tarafından da gerçekleştirilebilir.
